گروه ایرنا زندگی- این بازار به دلیل قرارگیری این شهر در مسیر کاروان‌های بازرگانی در گذشته، دارای اهمیتی فراوان بوده است و تاریخ ساخت آن به بیش از ۷۰۰ سال پیش باز می‌گردد. این روزها هم با وجود بیش از ۴۰ جاذبه تاریخی در قلب بازار سنتی کاشان، بازدید از آن در لیست مهم‌ترین کارهایی قرار می‌گیرد که باید در سفر به کاشان به آن بپردازیم.
بازار کاشان
کاشان شهری پر از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی است. بازار کاشان نیز یکی از این دیدنی‌های بسیار ارزشمند است. این بازار از خیابان بابا افضل تا دروازه دولت یا میدان شهرداری کشیده شده است. تاریخ ساخت بازار سنتی کاشان را به دوران آل بویه نسبت می‌دهند. از دوران آق‌قیونلوها هم آثاری در این بازار تاریخی یافت شده است. در زمان شاه عباس صفوی این بازار گسترش زیادی یافت و در دوران زندیه و سپس قاجاریه بخش‌های بیشتری به آن افزوده شد. بخشی از این بازار در زلزله سال ۱۱۲۹ از میان رفت و بخش دیگری هم در دوران پهلوی و پس از آن، در جریان گسترش و نوسازی شهر ویران شد. اما حتی امروز هم می‌توانید به تماشای زیبایی‌های بی‌شمار این بازار سرپوشیده بنشینید. بسیاری از دیدنی‌های بازار سنتی کاشان متعلق به دوران زندیه و قاجاریه است.
این روزها مغازه‌های زیادی در بازار تاریخی کاشان به کار مشغولند. تقریبا هر چیزی که برای زندگی نیاز دارید می‌توانید از این بازار زیبا تهیه کنید. از مرغ و گوشت و ماهی بگیر تا میوه و سبزیجات، از صنایع‌دستی تا جواهرات هر چه که بخواهید در حجره‌های بازار تاریخی کاشان به فروش می‌رسد. این بازار هم مثل دیگر بازارهای تاریخی ایران دارای سراها و راسته‌های متعدد و تیمچه‌ها، مساجد، کاروانسراها، آب انبارها و …. زیادی بوده است. این روزها هم هنوز بسیاری از این راسته‌ها باقی مانده است و برخی دیگر نابود شده‌اند. بازار کاشان که شاهکاری اعلا از هنر معماری دروان فتحعلی شاه قاجار است در هشتم شهریور ۱۳۵۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
معماری بازار کاشان
بازار سنتی کاشان متشکل از گذرگاه‌هایی است مسقف که طول آن‌ها به ۳ کیلومتر می‌رسد. این گذرگاه‌های سرپوشیده طاق‌های چشمه‌ای و گنبدی دارند که نورگیرهای دایره‌ای وسط آن‌ها، نور را به درون بازار می‌تاباند. مصالح به کار رفته در ساخت بازار آجر، خشت خام با ملات گل است. گچ و کاهگل نیز برای روبنا و چوب برای درها و چفت و قوس‌ها استفاده شده است. تزئینات موجود در هر بخش از بازار بر اساس سال ساخت و اهمیت آن بنا متفاوت است. زیباترین این تزئینات را می‌توانید در تیمچه امین‌الدوله و بازارچه قیصریه مشاهده کنید.
اهمیت بازار سنتی کاشان از زبان تاریخ‌دانان و سیاحان
بازار قدیمی کاشان در دوران اوج رونق خود، چنان معروف و محبوب بود که در بسیاری از کتب تاریخی از آن یاد شده است. در دوران صفویه، شاه عباس، مرکز این بازار را برای بسیاری از جشن‌ها و مجالس خود انتخاب می‌کرد. سر آنتوانی شرلی یکی از سفیرهایی که در سفری همراه شاه عباس صفوی به کاشان آمده بود، از بزم و چراغانی بی‌بدیلی که در بازار زیبای کاشان برای شاه ترتیب داده شده بود شوکه شده است و در سفرنامه خود به آن پرداخته است.
از دیگر کسانی که از بازار سنتی کاشان نوشته‌اند می‌توان به تاورنیه فرانسوی اشاره کرد که می‌نویسد: «بازار کاشان خیلی زیباست و به اتاق‌های خوب پوشیده شده، کاروانسراها هم بزرگ و راحت. خصوصاً یکی از آن‌ها خیلی عالی‌ست که نزدیک باغشاه دولتخانه واقع شده است».
همین طور مولف کتاب زینت‌المجالس درباره بازار می‌نویسد: «مثل راسته بازار کاشان در تمام جهان نیست و طول آن بازار تقریبا دو هزار قدیم است».
پروفسور ادوارد براون نیز درباره بازار می‌گوید: «بازار مسگرهای کاشان با صدای دائمی چکش که روی مس می‌خورد، و کوره‌هایی که مس در آن‌ها قرمز می‌شود یکی از نقاط تماشایی مشرق زمین است».
بخش‌های مختلف بازار بزرگ کاشان
همان طور که قبلا اشاره کردیم حدود ۴۰ اثر تاریخی دیدنی در بازار سنتی کاشان وجود دارد. از جمله این آثار تاریخی می‌توان به تیمچه بخشی، تیمچه سید آقا، تیمچه صباغ، تیمچه امین‌الدوله، مسجد میدان، مسجد کفش‌دوزها، مسجد بالابازار، مسجد طمقاچی‌ها، حسینیه سوراخ ریسمان، کاروانسرای میرپنج، کاروانسرای نو، کاروانسرای بروجردی‌ها، سرای قمی‌ها، سرای زرکش‌ها و…. اشاره کرد.
کاروانسراهای بازار، جایی برای استراحت بازرگانان خارجی
در گذشته تاجرانی که از شهری به شهر دیگر برای بازرگانی می‌رفتند در کاروانسراهای موجود در بازار هر شهر به استراحت می‌پرداختند. بازار تاریخی کاشان هم کاروانسراهای متعددی دارد که از آن جمله می‌توان به کاروانسرای غفارپور، بروجردی‌ها، رباط، نراقی‌ها، ذغالی‌ها و … اشاره کرد. در میان کاروانسراهای بسیار موجود در بازار کاشان، کاروانسرای ذغالی‌ها، کاروانسرای میرپنج و کاروانسرای نو از اهمیت و شهرت بیشتری برخوردارند.
بعضی از بخش‌ها و راسته‌های بازار به صنف‌های خاص تعلق داشته است. از جمله این بازارها می‌توان به بازار رنگرزی، کفش‌دوزی، ریسمان‌فروشی، زرگری، مسگری و … اشاره کرد.
سرای خان یا بازار فرش‌فروش‌ها، جشنی از طرح و نقش ایرانی
روبروی ضرابخانه، سرای خان قرار دارد. بازار فرش دستباف درجه یک کاشان که هر بیننده‌ای را به تحسین وا می‌دارد. اگر گذرتان به بازار کاشان افتاد حتما سری به این سرا بزنید. تلفیق صدای خوش‌آهنگ بافتن فرش‌های اعلا با رنگ و طرح‌های زیبای لچک ترنج دلتان را به بهشتی از هنر ناب کاشانی پرواز می‌دهد. اصیل‌ترین و مرغوب‌ترین فرش کاشان، فرش محتشم کاشان است. رنگ زیبای لاکی با حاشیه سرمه‌ای و طرح لچک ترنج نشانه بیشتر فرش‌های اصیل کاشان است که در اندازه سجاده بافته می‌شود.
بازارچه قیصریه، میعادگاه هنرمندان و صنعت‌گران
قیصریه در بازارهای سنتی به جای خاصی از بازار می‌گفتند که کارهای هنری و ظریفکاری در آن به زیباترین شکل ممکن انجام می‌شد. قیصریه بازار کاشان را شاه عباس صفوی پایه‌ریزی کرده است. تزئینات دیدنی و کم نظیر قیصریه بازار سنتی کاشان بسیار زیباست. در این بازارچه مسجد و آب انبار بالاباز، سرای حاج محمد صادق، کاروانسرای نو، حمام خان و کاروانسرای فیض را نیز ببینید.
تیمچه امین الدوله
یکی از اصلی‌ترین بخش‌های بازار کاشان که بدون تماشای آن، بازدید از این بازار سنتی معنایی ندارد، تیمچه امین‌الدوله است. بانی تیمچه امین‌الدوله، فرخ خان غفاری کاشی ملقب به امین‌الدوله و معمار آن استاد علی مریم کاشی است. این شاهکار بی‌بدیل نیمه دوم قرن سیزدهم، چنان زیبا و چشم‌نواز است که حتما از دیدن زیبایی بی‌مانندی که از سال‌ها پیش با این استحکام باقی مانده است شوکه خواهید شد. تیمچه امین‌الدوله در سال ۱۲۸۵ با سقفی بسیار بلند و دهانه‌ای وسیع برای ارتباط دادن چهار طرف بازار به یکدیگر ساخته شد. سقف تیمچه را به سبکی ایرانی طاق‌بندی و با آجر، کاشی و مقرنس‌کاری به زیبایی تزئین کرده‌اند. تیمچه امین‌الدوله از طریق دو در بزرگ چوبی به دو طرف بازار متصل می‌شود. در تیمچه امین‌الدوله که به آن میانچال نیز می‌گویند، این روزها بساط کافه‌های سنتی برپاست و محلی است که می‌توانید بعد از قدم زدن و دیدن جاهای مختلف بازار و کلی خرید کردن نفسی تازه کنید و لذت ببرید. برای تکمیل عیشتان سری هم به مغازه‌های طبقه بالایی تیمچه بزنید تا نمایی زیبا از بازار را ببینید و شربت و نوشیدنی‌های خوشمزه مغازه‌های بالایی را هم امتحان کنید.
مسجد میرعماد
در جنوب بازار مس‌فروشان، مسجد میرعماد مربوط به دوران سلطنت سلطان جهان شاه قراقیونلو قرار دارد. پس از اینکه در راسته مسگرها از دیدن ظروف مسی زیبای کاشان نهایت لذت را بردید و از شنیدن صدای تق تق کار مسگرها حسابی سر شوق آمدید، سری هم به این مسجد تاریخی بزنید. مسجد میرعماد در مقابل میدان بازار قرار گرفته است و به همین خاطر به آن مسجد میدان نیز می‌گویند. مسجد میدان دارای صحنی دو طبقه، چند شبستان، دو صفه، آب انبار، جلوخان و سنگاب است. در سردرهای این مسجد کتیبه‌هایی تاریخی دیده می‌شود و منبر مسجد با کاشی‌های معرق نفیس به زیبایی تزئین شده است.
مسجد و مدرسه سلطانی
یکی از بزرگترین حوزه‌های علمیه کاشان از دیرباز، مدرسه سلطانی یا مدرسه امام خمینی است. این بنای تاریخی زیبا متعلق به دوران قاجار است و دارای حیاطی دل‌انگیز و دیدنی با حوضی بزرگ، شبستان، کتابخانه و چندین حجره درس است.
حمام عبدالرزاق خان، شاهکاری از دوره زند
این حمام درست در مرکز بازار و به دست عبدالرزاق خان ساخته شده است. این بنا که متعلق به دوران زندیه است، دارای بخش‌های متنوعی از جمله چندین صحن، خزینه آب سرد، خزینه آب گرم و حوضی بزرگ با سنگ مرمر است. سردر کاشی‌کاری زیبا و تزئینات داخلی این حمام با کاشی الوان بسیار دیدنی است. حمام خان در بازارچه قیصریه قرار دارد.
لذت خرید در بازار سنتی کاشان
بعد از دیدن زیبایی‌های بسیار بازار، حالا نوبت آن است که لذت خرید در این بازار را هم تجربه کنید. خرید کردن در مراکز خرید لوکس یک جور می‌چسبد و خرید در بازارهای تاریخی جور دیگر. زیر سقف سنتی و زیبای بازار کاشان قدم بزنید و سوغات زیبا و دیدنی این شهر را از معتبرترین مراکزش خرید کنید. از راسته فرش‌فروش‌ها می‌توانید بهترین و مرغوب‌ترین فرش‌های کاشان را انتخاب و خریداری کنید. پرده‌های رنگارنگ سوزن‌دوزی شده، مس‌های زیبایی که هنوز هم در راسته مسگرها با دست‌های هنرمندان کاشانی ساخته می‌شود و سفال‌های بسیار زیبای کاشان را از بازار تاریخی بخرید. کاشانی‌ها برای خرید عرقیات و شیرینی‌جات محشر کاشان بازار تاریخی این شهر را پیشنهاد نمی‌کنند. بهتر است عرقیات را از قمصر تهیه کنید اما اگر می‌خواهید همه خریدهایتان را یکجا از بازار بخرید، سری به مغازه پورمدنی بزنید. برای خرید شیرینی و باقلوا هم به مغازه شکرریز بروید. راستی خوردن شربت‌های سنتی کاشی را در شربت‌خانه‌های بازار سنتی کاشان از دست ندهید که خیلی می‌چسبد.
منبع: ایرنا
