گروه ایرنا زندگی- ابیانه که به نگین سرخ شهرها و روستاهای ایران معروف است، محرم که از راه می‌رسد، سیاه‌پوش شهادت سالار شهیدان می‌شود. این روستای کوچک اما معروف در آیین عزاداری زبانزد است.
مردم ابیانه مردمی اصیل و سنتی هستند که بسیار به سنن خود پایدارند و تحت هر شرایطی حتی در عزاداری‌ها پوشش اصیل خود را حفظ می‌کنند و یکی از مهمترین و پرشورترین مراسم‌های مذهبی آن‌ها در محرم و در روزهای تاسوعا و عاشورا برگزار می‌شود که حتی اگر اهالی ابیانه به شهرهای دیگر مهاجرت کرده باشند برای عزاداری شهادت اباعبدالله حسین (ع) به روستا برمی‌گردند. و جمعیت عزاداران در این ایام به چهار هزار نفر می‌رسد.
صبح تاسوعا در ابیانه و مراسم پرسه زنی
در صبح روز تاسوعا مردها جلوی امامزاده جمع می‌شوند و عَلَمی مزین به پارچه‌های قرمز که معروف به «پارسا» است را به یاد حضرت قاسم بلند کرده و برای عرض تسلیت به سمت خانه‌هایی می‌برند که از محرم سال گذشته تا امسال، عزیزی را از دست داده‌اند و خانواده‌های عزادار نیز، جلوی درب منزل خود خیرات و نذری می‌گذارند. بعد از نثار فاتحه‌ای به روح آن مرحوم، به تدریج به سمت محل برگزاری مراسم جغجغه زنی می‌روند.
جاروزنی و ذاکری
مردم نطنز، از همان شب اول ماه محرم مراسم عزاداری را آغاز می‌کنند. اولین مراسم در حسینیه ارشاد علیای نطنز به صورت نمادین برگزار می‌شود و طی آن، پیرغلامان جارو به دست، حسینیه را جارو کرده و آنجا را برای برپایی مراسم عزاداری آماده می‌کنند. در روستای ابیانه هم با اینکه از ابتدای محرم روستا سیاه‌پوش می‌شود؛ اما اصل مراسم همزمان با شب تاسوعا آغاز می‌شود. اگر توانستید خودتان را قبل از تاسوعا به ابیانه برسانید، بهتر است بدانید که شب تاسوعا در مسجدی به نام مسجد یسمان مراسمی برگزار می‌شود که ” ذاکری” نام دارد و به این صورت است که مردم در مسجد جمع شده و نوحه‌هایی را با آهنگ‌های خاص خود زمزمه می‌کنند.
مراسم جغجغه زنی محرم در ابیانه
جغجغه زنی یکی از قدیمی‌ترین مراسم‌های روز تاسوعا در ابیانه است که برای اهالی روستا بسیار دوست‌داشتنی می‌باشد و رسمی به جای مانده از ایران باستان است که جز در ابیانه در هیچ نقطه دیگری از ایران، مانند آن را نمی‌توان دید. جغجغه، ابزاری چوبی است که در ابتدای مراسم در اختیار حاضران قرار می‌گیرد. سوگواران حسینی جَغجَغه‌ها را از روی پله‌های مسجد برمی‌دارند و بعد از تشکیل صف و شروع نوحه خوانی، دو جغجغه را به هم می‌کوبند و صدای چِک‌چِک در ترکیب صدای طبل و سنج و در قالب سبک‌های «یک‌ضرب»، «سه‌ضرب» در «دستگاه شور» و «پشت سر هم» فضایی خاص و نوایی شنیدنی و جذاب را به وجود می‌آورد.
آیین کهن نخل گردانی محرم در ابیانه
پس از مراسم‌های پرسه زنی و جغجغه زنی، نوبت به مراسم باشکوه «نخل گردانی» می‌رسد. در این مراسم نخل که نمادی از پیکر مطهر سیدالشهدا است را به بالای کوهی با شیب تند می‌برند. به حرکت در آوردن نخل کاری بس دشوار است که عده‌ای آن را بر دوش می‌گیرند و عده‌ای طناب‌های وصل شده به نخل را گرفته و در مسیر می‌کشند. در میانه ظهر تاسوعا در محلی به نام “چما چشمه” اهالی جمع می‌شوند و نذری بسیار لذیذ را که اغلب قیمه است، نوش جان می‌کنند و بعد به همراه نخل می‌روند.
در ابیانه دو نخل وجود دارد که یکی برای اهالی محله “یسمان” و “پل” و دیگری متعلق به اهالی محله “هرده” است که هر کدام جداگانه در محله خود، مراسم را انجام می‌دهند. نخل را در مسیرهای مخصوص و مشخص شده و با فریاد یا حسین می‌گردانند و به سمت کوه بالا می‌روند. نخل را ابتدا بی‌پیرایه به میدان می‌آورند و توسط بابای نخل، لباسی به آن پوشانده و آن را با زیورآلات نقره و سنتی ابیانه مزین می‌کنند. نکته جالب این مراسم آنجاست که در طول مسیر گرداندن نخل، اگر نخل با منزلی برخورد داشته باشد، صاحب خانه باید گوسفندی را قربانی کند.
بعد از مراسم نخل گردانی و رساندن نخل به بالای کوه، اهالی همه به امامزاده شاهزاده عیسی و شاهزاده یحیی می‌روند. یکی از تفاوت‌های نخل گردانی ابیانه با دیگر مناطق، سوار شدن یک نفر بر روی نخل به خاطر باریک بودن کوچه‌ها است که مراقب باشد نخل به در و دیوارها برخورد نکند. این فرد به صورت موروثی انتخاب می‌شود و برنامه‌ای سی ساله برای آن در نظر گرفته‌اند که چه کسی از چه طایفه‌ای این کار را انجام دهد. شخص سوار بر نخل، باید غروب عاشورا برای عزاداران اطعامی تدارک ببیند.
ویروس کرونا آداب و رسوم ابیانه را تغییر داد
هیات امنای مساجد و حسینیه‌های شهر تاریخی ابیانه تصویب کردند تا برای جلوگیری از شیوع کرونا، آیین تاریخی مردم این منطقه برای محرم به شکل هرسال برگزار نشود و بدون تجمع باشد. جذب گردشگران به منطقه تاریخی ابیانه در استان اصفهان فقط به دلیل خاک سرخ معماری این منطقه نیست. بلکه یکی از مهمترین عوامل جذب گردشگران و حتی ثبت ملی این شهر به عنوان «روستای تاریخی» در زمان ثبت منطقه در فهرست آثار ملی کشور، پابرجا ماندن آداب و رسوم خاص مردم این منطقه از اصفهان بود که همچنان به آن‌ها پایبندند و هرساله در مناسبت‌های مختلف آن‌ها را برگزار می‌کنند؛ از جمله آدابِ تاسوعا و عاشورا در محرم هر سال. اکنون به دنبال شیوع ویروس کرونا در کشور و همچنین قرمز بودن وضعیت استان اصفهان، مردم این منطقه تاریخی و اعضای هیات امنای مساجد و حسینیه‌های آن تصمیم گرفته‌اند آیین‌های تاریخی این روستا امسال مثل هر سال برگزار نشود و شکل دیگری داشته باشد؛ از جمله بدون تجمع و اینکه در فضای مجازی باشد. بر اساس صورت‌جلسه ۱۷ مرداد اعضای هیات امنای مساجد ابیانه و با توجه به شیوع کووید ۱۹ در کشور و وضعیت قرمز استان اصفهان و با هدف حفظ سلامت و جان مردم این منطقه تاریخی، به خصوص قشر سالمند و آسیب‌پذیر و جلوگیری از گسترش بیماری در جامعه، همچنین کمک به کادر درمان کشور در ارتباط با مراسم محرم ابیانه، تصمیمات ذیل مصوب می‌شود.
محرم در ابیانه
در سنوات آینده با برطرف شدن مشکلات این بیماری، مراسم با شور بیشتری برگزار می‌شود. مراسمی که مستلزم تجمع افراد باشد اعم از زنجیرزنی، فاتحه‌خوانی، طلوع و شام غریبان برگزار نمی‌شود. نخل‌برداری انجام نمی‌شود، اما نخل در داخل حسینیه تزئین می‌شود. افرادی که نذورات داشته باشند می‌توانند در جلو حسینیه نخل، نذورات خود را با رعایت موارد بهداشتی پخش کنند. در آشپزخانه‌های حسینیه‌ها و مساجد پخت و پز نخواهد بود. در صورتی که صاحبان نذورات تمایل داشته باشند می‌توانند در منزل غذا را تهیه کرده و با رعایت موارد بهداشتی آن را در منزل پخش کنند. حسینیه‌ها و مساجد سیاه‌پوش خواهد شد و نوار نوحه‌خوانی از بلندگوی مساجد و حسینیه‌ها پخش می‌شود.
منبع: ایرنا
