پریسا عباسی– موریل شوتلدر مهندس نرم افزار در بنیاد ویکی مدیا در مقاله‌ای جالب به موضوعی پرداخته است که برای اکثر مردم بدیهی است به غیر از زمین‌تخت‌گرایان. بله هنوز هستند کسانی که باور دارند زمین صاف است.
در این مقاله قصد داریم با ۱۰ روش به اثبات کروی بودن زمین بپردازیم و با قطعیت و صراحت نشان دهیم که زمین صاف نیست.
۱-سایه های روی ماه را بررسی کنید
ماه برای یونانیان باستان کاملاً بصورت یک راز بود، و آنها در جستجوی دانشی برای شناختن آن به مشاهدات روشنگرانه‌ای دست یافتند که به ما انسان‌ها کمک کرد تا به شکل سیاره خودمان پی ببریم.
ارسطو (که مشاهدات زیادی در مورد ماهیت کروی بودن زمین انجام داد) متوجه شد که در طول ماه گرفتگی (زمانی که مدار زمین درست بین خورشید و ماه قرار می‌گیرد و در این فرآیند سایه‌ای ایجاد می‌کند)، سایه جسم گردی که روی آن می‌افتد متعلق به سیاره ما است و این دلیل بسیار خوبی بود که نشان می‌داد زمین ما گرد است.
از آنجایی که زمین در حال چرخش است (اگر به این موضوع شک دارید، برای اثبات قطعیت آن می‌توانید به آزمایش «آونگ فوکو» مراجعه کنید)، سایه بیضی شکل ثابتی که در هر ماه گرفتگی ایجاد می‌شود ثابت می‌کند که زمین نه تنها گرد، بلکه کروی است. و این تمام شک و شبهه‌ها در مورد مسطح بودن زمین را از بین می‌برد.
۲- کشتی‌ها را در افق دنبال کنید
اگر اخیرا در کنار بندری بوده‌اید و در ساحل قدم زده باشید و به افق خیره شده باشید، ممکن است متوجه پدیده‌ای جالب شده باشید: کشتی‌هایی که به ساحل نزدیک می‌شوند، زمانی که از دوردست ظاهر می‌شوند، به نظر می‌آید که از زیر دریا بیرون می‌آیند. در حالی که اگر فکر کنیم زمین صاف است، آنها باید در یک مسیر مستقیم دید قرار داشته و به ساحل نزدیک شوند.
ممکن است بگویید که کشتی‌ها با نزدیک شدن به دیدرس ما دوباره زیر آب نمی‌روند و بلند نمی‌شوند(البته به جز کشتی‌های مجموعه فیلم‌های دزدان دریایی کارائیب که همگی تخیلی بودند). تنها دلیلی که بنظر می‌رسد کشتی‌ها از امواج بیرون می‌آیند این است که زمین مسطح نیست و گرد است.
تصور کنید مورچه‌ای بر روی سطح یک پرتقال حرکت می‌کند. زمانی که مورچه به افق دید شما می‌رسد، ابتدا می‌توانید سر او و کم کم بقیه بدن او را ببینید که بالا می‌آید. این نوع ظاهر شدن مورچه به دلیل انحنای پرتقال است. حال اگر این آزمایش را در یک مسیر صاف انجام دهیم، تا جایی که این مسیر صاف ادامه دارد شما مورچه را خواهید دید(البته بستگی به قوی بودن چشم شما دارد) و مورچه در یک مسیر صاف از دیدرس شما خارج نخواهد شد.
۳-به ستاره‌ها نگاه کنید
این مشاهدات در اصل توسط ارسطو (۳۸۴-۳۲۲ قبل از میلاد) انجام شد، او اعلام کرد که زمین گرد است و این نتیجه‌گیری را از روی صورت‌های فلکی مختلف که یک شخص هنگام دور شدن از خط استوا می‌بینید به دست آورد.
ارسطو پس از اینکه از سفر به مصر بازگشت، گفت:«ستاره‌هایی در مصر و قبرس و … دیده می‌شوند که در مناطق شمالی دیده نمی‌شوند.» ای پدیده تنها در صورتی قابل توضیح است که انسان‌ها ستاره‌ها را از یک سطح گرد ببینند. همچنین ارسطو مدعی شد :«کره زمین زیاد بزرگ نیست، زیرا در غیراینصورت تاثیر این تغییر مکان جزیی، به سرعت آشکار نمی‌شد.»
هر چه از خط استوا دورتر می‌شوید، صورت‌های فلکی «شناخته‌شده» در امتداد سطح افق دورتر می‌شوند تا با ستاره‌های مختلف جایگزین شوند. اگر زمین صاف بود این اتفاق نمی‌افتاد.
۴- انجام تست چوب
اگر چوبی را در بصورت عمودی در زمین قرار دهید، سایه ایجاد می‌کند. سایه با گذشت زمان حرکت می‌کند (از همین اصل برای ساعت‌های سایه باستانی استفاده می‌کردند). اگر زمین صاف بود، آنگاه دو چوب در مکان‌های مختلف سایه‌های مشابهی ایجاد می‌کردند.
اما این اتفاق نمی‌افتد. و باز هم به این دلیل است که زمین گرد است و مسطح نیست.
اراتوستن (۲۷۶-۱۹۴ قبل از میلاد) از این اصل برای محاسبه کاملاً دقیق محیط کره زمین استفاده کرد.
بیشتر بخوانید:
۵-از یک کوه یا تپه بالا بروید
در نظر بگیرید که روی یک زمین صاف ایستاده‌اید و به جلو و به سمت افق نگاه می‌کنید. ابتدا به چشمانتان فشار می‌آورید، سپس دوربین دوچشمی(شکاری) خود را بیرون آورده و تا جایی که چشمانتان و لنزهای دوربین یاری می‌کنند، به افق نگاه می‌کنید.
سپس از یک درخت بالا بروید؛ هرچه بالاتر بهتر، فقط مراقب دوربین‌تان باشید! در این ارتفاع دوباره به افق نگاه کنید، یکبار بدون دوربین و یکبار با دوربین.
هرچقدر بالاتر بروید، دورترها را خواهید دید. معمولاً، ما این موضوع را به موانع زمینی ربط می‌دهیم (مثلا اینکه خانه‌ها یا درختان مانع دید ما بر روی زمین می‌شوند، و وقتی بالاتر می‌رویم، دید واضحی پیدا می‌کنیم) اما دلیل واقعی این نیست. حتی اگر روی یک زمین کاملاً صاف و بدون هیچ مانعی بین خودتان و افق بایستید، از ارتفاع بالاتر(در مقایسه با سطح زمین) می‌توانید فاصله‌های دورتر را ببینید.
این پدیده نیز به دلیل انحنای زمین ایجاد می‌شود و اگر زمین صاف بود این اتفاق نمی‌افتاد.
۶-سوار هواپیما شوید
اگر تا به حال سفری به خارج از کشور رفته باشید، به ویژه سفرهای طولانی مدت، متوجه دو واقعیت جالب در مورد هواپیما و زمین شده‌اید:
• هواپیماها می‌توانند برای مدت بسیار طولانی در یک خط نسبتا مستقیم حرکت کنند و از هیچ لبه‌ای سقوط نکنند. همچنین آنها می‌توانند بدون توقف دور زمین بچرخند.
• اگر در یک پرواز بر فراز اقیانوس اطلس از پنجره به بیرون نگاه کنید، در بیشتر مواقع می‌توانید انحنای زمین را در افق ببینید. بهترین منظره انحنا را قبلاً می‌توانستیم از داخل یک هواپیمای کنکورد ببینیم، اما مدت‌هاست که این هواپیما که بازنشست شده است.
۷- سیارات دیگر را بررسی کنید
این موضوع درست است که زمین با سیارات دیگر تفاوت دارد. به هر حال، روی زمین حیات وجود دارد، و تاکنون موفق به کشف حیات در هیچ سیاره دیگری نشده‌ایم. با این حال، همه سیارات دارای ویژگی‌های خاصی هستند، و کاملاً منطقی است که فرض کنیم با توجه به این که سیارات در مکان‌های مختلف هستند و تحت شرایط متفاوتی ایجاد شده‌اند، هر کدام رفتار و ویژگی خاصی دارند. با این استدلال، زمین ما نیز از این امر مستثنی نیست و ویژگی‌های خاص خود را دارد.
به عبارت دیگر: اگر سیاره‌های زیادی که در مکان‌های مختلف و در شرایط مختلف ایجاد شده‌اند، ویژگی یکسانی داشته باشند، احتمالاً سیاره ما نیز همین ویژگی را دارد. همه مشاهدات ما نشان می‌دهند که سیارات دیگر کروی هستند (و از آنجایی که می‌دانیم آنها چگونه ایجاد شده‌اند، خیلی واضح است که شکل آنها اینچنین باشد). مگر اینکه دلیل خیلی محکمی داشته باشیم که به گونه‌ای دیگر فکر کنیم(که نداریم)، پس سیاره ما نیز به احتمال زیاد همینطور است.
گالیله در سال ۱۶۱۰، قمرهای مشتری را مشاهده کرد که به دور آن می‌چرخند. او آنها را سیارات کوچکی توصیف کرد که به دور یک سیاره بزرگتر می‌چرخند. توصیف و مشاهده‌ای که پذیرش آن برای کلیسا بسیار سخت بود، زیرا این نظریه، تفکر مرکز بودن زمین را به چالش می‌کشید که در آن فرض بر آن بود که همه چیز به دور زمین می‌چرخد. همچنین در این مشاهدات نشان داده شد که سیارات (مشتری، نپتون و ناهید) همگی کروی هستند و به دور خورشید می‌چرخند.
مسطح بودن سیاره ما(یا هر سیاره دیگری) امری باورنکردنی است که تقریبا با همه چیزهایی که در مورد نحوه شکل‌گیری و رفتار سیارات می‌دانیم، در تضاد است. این موضوع نه تنها تمام چیزهایی که در مورد شکل‌گیری سیاره‌ها می‌دانیم، بلکه موارد مربوط به تشکیل ستاره را نیز تغییر می‌دهد(یعنی خورشید ما باید رفتار کاملا متفاوتی داشته باشد تا با نظریه زمین مسطح انطباق داشته باشد)؛ همچنین اطلاعاتی که ما در مورد سرعت‌ها و حرکات در فضا داریم(نظیر مدار سیارات و اثرات گرانش) نیز دستخوش تغییر خواهند بود. به طور خلاصه باید بگوییم ما تردیدی در مورد کروی بودن سیاره خود نداریم، و مطمئن هستیم که زمین گرد است.
۸- وجود مناطق زمانی مختلف را در نظر بگیرید
زمانی که ساعت، ۱۲ ظهر در نیویورک را نشان می‌دهد و خورشید وسط آسمان است، در همان لحظه ساعت در پکن ۱۲ نیمه شب است و اثری از خورشید در آسمان نیست. یا مثلا ساعت در آدلایت استرالیا در حدود ۱:۳۰ بامداد است و ساعت‌هاست که خورشید غروب کرده و چند ساعت دیگر طلوع می‌کند و روزی تازه آغاز می‌شود.
این موضوع فقط زمانی قابل توضیح است که زمین گرد بوده و حول محور خود بچرخد. در یک نقطه خاص که خورشید به یک قسمت از زمین می‌تابد، طرف دیگر آن تاریک است و بالعکس. این موضوع باعث می‌شود تا تفاوت زمانی و مناطق زمانی ایجاد شوند، خصوصا در جاهایی که تفاوت زمانی بیشتر از ۱۲ ساعت است این نکته قابل توجه می‌شود.
نکته دیگر در رابطه با مناطق زمانی، خورشید و زمین این است: اگر خورشید یک «نور کانونی» بود(یعنی طوری قرار داشت که نور به یک مکان خاص می‌تابید) و جهان مسطح بود، حتی اگر خورشید بالای سر ما نباشد، ما باز هم تابش آن را می‌دیدیم. درست شبیه نور یک نورافکن در صحنه تئاتر، زمانی که جمعیت در تاریکی نشسته‌اند، باز هم می‌توانند نور خارج شده از نورافکنی که صحنه را روشن کرده است را ببینند. تنها روشی که می‌توان با آن دو منطقه جدا از هم داشت که یکی در تاریکی مطلق باشد و دیگری با نور خورشید روشن شده باشد این است که زمین به شکل کره باشد.
۹-کشش جاذبه را احساس کنید
در اینجا یک واقعیت جالب در مورد جرم وجود دارد: جرم، همه چیز را به سمت خود جذب می‌کند. نیروی جاذبه (گرانش) بین دو جسم به جرم و فاصله بین آنها بستگی دارد. به زبان ساده می‌توان گفت که گرانش، مرکز جرم اجسام را به سمت یکدیگر می‌کشد. برای یافتن مرکز جرم، باید جسم را بررسی کنید.
یک کره را در نظر بگیرید. از آنجایی که یک کره شکل ثابتی دارد، بنابراین مهم نیست در کجای آن قرار داشته باشید. هر کجای این کره که باشید، دقیقاً همان مقدار از کره زیر پای شما قرار خواهد داشت. (مورچه‌ای را تصور کنید که روی یک توپ کریستالی راه می‌رود. از دیدگاه این مورچه، تنها نشانه حرکت او، این واقعیت است که مورچه پاهایش را حرکت می‌دهد. شکل سطح به هیچ وجه تغییر نمی‌کند.) مرکز جرم یک کره، در مرکز آن است، به این معنی که گرانش، هر چیزی را که در سطح کره باشد، مستقیماً به سمت مرکز کره می‌کشد. فرقی نمی‌کند که جسم در کجای سطح قرار داشته باشد.
یک هواپیمای صاف را در نظر بگیرید. از آنجایی که مرکز جرم یک صفحه مسطح، در مرکز آن است، بنابراین نیروی گرانش، هر چیزی را که در سطح قرار دارد به سمت وسط هواپیما می‌کشد. این بدان معناست که اگر در کناره‌های هواپیما بایستید، گرانش شما را به سمت وسط هواپیما می‌کشد، نه مستقیماً به سمت پایین. یعنی چیزی برخلاف آنچه که روی زمین تجربه می‌کنید.
با اطمینان می‌توان گفت که این موضوع حتی برای استرالیایی‌ها نیز به همین شکل است. یعنی یک سیب به سمت پایین می‌افتد، نه به پهلو. اما اگر شک دارید، چیزی را رها کنید تا ببینید در کدام جهت حرکت می‌کند، اما قبل از آن مطمئن شوید با رها کردن آن شیء آسیبی به خود نمی‌زنید!
۱۰-تصاویر ارسال شده از فضا را مرور کنید
در اکتشافات فضایی ۶۰ سال گذشته، ما ماهواره‌ها، کاوشگرها و افرادی را به فضا فرستاده‌ایم. برخی از آنها بازگشته‌اند، برخی از آنها هنوز در منظومه شمسی (و حتی دورتر از آن) شناور هستند، و بسیاری از آنها تصاویر شگفت‌انگیزی را به گیرنده‌های ما بر روی زمین مخابره می‌کنند. در تمام این عکس‌ها، می‌بینیم که زمین کروی است. انحنای زمین در عکس‌های بسیاری که توسط فضانوردان در ایستگاه فضایی بین‌المللی گرفته شده‌اند نیز قابل مشاهده است.
منبع:popsci
5858
